Kurtuluş Savaşı’nın sembolü haline gelmiş çok sayıda fotoğrafta emeği bulunan Etem Tem’in anılarından oluşan “Tarihe Tanıklık Eden Bir Objektiften Kurtuluş Savaşı: Etem Tem’in Hatıraları” kitabı Yeditepe Üniversitesi Yayınevi’nden çıktı
Etem Hamdi Tem, Milli Mücadele’nin başlarında Mustafa Kemal Atatürk’ün yanındaki tek fotoğraf makinesi sahibi yedek subaydı. 1921 yılından Atatürk’ün aramızdan ayrılışına, 10 Kasım 1938’e kadar, tarihi, yeri belli 700’e yakın fotoğraf, bir kısmı Kurtuluş Savaşı’na ait 800 metre sinema filmi çekti. Etem Tem, kendi ifadesiyle “Elli yıl, yüz yıl ve daha ileride dünyaya gelecek Türk çocuğu, ‘bu devletin kurucusu Atatürk işte budur’ diyebilsin” diye, fotoğrafları ile Atatürk’ün yanında bulunduğu sürece tanık olduğu olaylara dair notlarından bir arşiv oluşturdu.
Bu çok değerli hazine bugün, Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Tülay Âlim Baran tarafından yapılan titiz çalışma sonucunda kitap haline getirildi.
Kocatepe’deki Kurtuluş Abidesi
Etem Tem, Kurtuluş Savaşı sırasında her biri tarihe tanıklık etmiş çok sayıda fotoğraf çekti, ancak özellikle, Büyük Taarruz sırasında Kocatepe’de çektiği, Mustafa Kemal’in başparmağının dudaklarının arasında olduğu fotoğrafıyla hafızalara kazındı.
Fotoğrafla birlikte anılarına da şu notu düştü: “Sade bir asker esvabı, teklifsiz bir tavır, çevik bir vücut çizgisi, sonra bütün vukuatı içinde doğurup içinde yoğuran o baş, o harikulade insan kafası… Resme bir defa daha bakınız. Hiçbir milletin bu alelade fotoğrafından daha güzel kurtuluş abidesi yoktur…”
Dünyanın Gözlerini Kamaştıran Bir Zafer
Etem Tem, anılarına başlarken bizlere bırakılan emanetin değerini yüz yıllar geçtikten sonra da anlayabilmemiz için ise şu cümleleri kurdu:
“İleride Atatürk’ün tarihini okuyacak kuşaklar İstiklal Savaşımızın normal bir üstün kuvvetle kazanıldığı ve bunda pek övünülecek bir yön olmadığı kanısına varabilirler. Durum tamamıyla aksidir. Başkumandan Müşir Gazi Mustafa Kemal silah bakımından, teçhizat bakımından, düşman ordusundan çok zayıf bir orduyla bütün dünyanın gözlerini kamaştıran bir zafer kazanmıştır. İstiklal Savaşı’nda benim için büyük şans eseri olarak bulunduğum vazifelerde çektiğim fotoğraflar, gördüğüm şeylere dair tuttuğum notlar, bu hakikati ispata kâfidir.”
Fotoğrafların Bir Kısmı Yangında Yok Oldu
Etem Tem, büyük bir fotoğraf arşivine sahipti ancak, elindeki hazineyi çok daha zenginleştirecek olan, bizzat kendisinin Kurtuluş Savaşı sırasında çektiği fotoğrafların bir kısmı ne yazık ki büyük İzmir yangınında, fotoğrafları baskı için bıraktığı dükkânın yanması nedeniyle yok oldu. Elde kalanlar ise eşi tarafından korundu.
- Yılda Büyük Gurur
“İstiklal Savaşı’nda Gördüklerim ve İşittiklerim” ve “Resimli Anılar” olmak üzere iki başlık altında toplanan anıları kitap haline getiren Prof. Dr. Tülay Âlim Baran, kitaba ilişkin şunları kaydetti:
“Bu hatıraların yayınlanması hem Etem Tem’in hizmetine ve arzusuna bir katkıda bulunacak hem de verdiği fotoğraf ve film listesi sayesinde kimin tarafından çekildiği tam belli olmayan bazı fotoğrafların gerçek sanatçısının da ortaya çıkması söz konusu olacaktır. Biz bu hatıraların ve resimlerin öykülerinin gün yüzüne çıkmış olmasına vesile olarak Etem Tem’i daha iyi tanınır bir hale getirebileceğimizi umuyoruz. Etem Bey’in hatıraları yazma amacını oluşturan gelecek kuşakların Mustafa Kemal Atatürk’ü tanıması ve bu savaşın nasıl kazanıldığını anlaması konusunda elinde bulunan fotoğrafların ve anıların şüphesiz ki büyük önemi var. Bu eseri Milli Mücadele’nin başlaması ile Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasının 100. Yılında toplumla buluşturmanın büyük mutluluğunu yaşıyoruz.”
